२०२४ - युरोप सहल - भाग ५ - हॉलंड, मडुरोडॅम

आधीच्या भागांच्या लिंक्स 

प्रस्तावना

पूर्वतयारी, बोरिवली ते लंडन

लंडन दर्शन

२०२४ - युरोप सहल - भाग ४- फ्रान्स

१६ जून २०२४ 

युरोप पहावा कसा गड्या?  युरोप पाहताना तुम्ही रसिक बनायला हवं. तुम्ही अगदी आसुसलेल्या नजरेने दिसणारं सारं काही मनःपटलावर साठवून ठेवायला तयार राहायला हवं. आपलं शहर, आपल्या कार्यालयातील / घरातील चिंता सारं काही त्या काळात दूर सारायला हवं. युरोपातील दूरवर पसरलेली हिरवीगार शेतं, कधी निळेशार तर कधी अभ्राच्छादित आकाश, बर्फाने आच्छादलेली पर्वतांची शिखरं  (त्यांचीसुद्धा अनेक लोभस रूपं, कधी दुरून दिसणारी तर कधी आपल्या अवतीभोवती वावरणारी), ऐतिहासिक महत्व असणारी अनेक शहरं  (ह्या शहरांनी जसं वैभव पाहिलं तसंच दोन महायुद्धांमध्ये प्रचंड हिंसाचार पाहिला), गॉथिक वास्तुशास्त्राची परंपरा आपल्या खांद्यांवर घेऊन अनेक वर्षांच्या इतिहासाला साक्षीदार असलेल्या अनेक प्राचीन वास्तू, संपत्तीचं प्रदर्शन करणारे विविध राजवाडे, ऐतिहासिक महत्त्व जपतांनाच आधुनिकतेची योग्य कास धरलेली शहरं,  पुरातन वस्तुंची योग्य काळजी घेणारी कलात्मक संग्रहालयं सारं काही अगदी संस्मरणीय असतं, चित्तवृत्ती प्रफुल्लित करणारं असतं. आपल्याच माणसांना ह्या मोकळया वातावरणात प्रसन्न मुद्रेनं वावरताना पाहणं नक्कीच आनंददायी असतं. इंग्लंडचे थंड वातावरण, तिथली औपचारिकता,  फ्रान्सची कलात्मकता, तारुण्याची / कलेची आस,  ऍमस्टरडॅममधील काहीसं वेगळं वातावरण, स्वित्झर्लंड / ऑस्ट्रियामधील स्वर्गीय सौंदर्य, फुफ्फुसांना पुढील कित्येक महिन्यांसाठी पुरणारा ताजातवाना प्राणवायू, स्वित्झर्लंड / ऑस्ट्रिया सोडून इटलीमध्ये प्रवेश करताना हिरवेपणाची काहीशी कमी गडद झालेली छटा, तिथल्या माणसांत जाणवणारं काहीसं रांगडेपण सर्व काही न विसरता येण्यासारखं ! इंग्लंडमध्ये क्वचितच दिसणाऱ्या सायकल पुढील प्रवासाचा अविभाज्य घटक झाला हा एक अजून दखल घेण्यासारखा मुद्दा !

ह्या सहलवर्णनाच्या शृंखलेतील हा पाचवा भाग! मोजक्याच पण हुरूप आणणाऱ्या प्रतिक्रिया ! लंडन, पॅरिस ही मोठी शहरं पाहून झाल्यानंतर आता वाटचाल निसर्गाच्या अद्भुत नजराण्याच्या दिशेनं ! पॅरिसच्या हॉटेलातील नाश्ता हा पूर्णपणे कॉन्टिनेटल होता. पोहे, उपमा, डोसे ह्यांच्या पलीकडं सुद्धा नाश्ता असू शकतो, तो आपल्याला आवडू शकतो ह्याची पुन्हा एकदा आठवण करून देणारा! आज मोठा टप्पा गाठायचा होता. फ्रांस, बेल्जियम ते हॉलंड ! आमची बस सरासरी १०० किमी प्रतितास ह्या वेगानं प्रवास करत होती. ह्या सर्व प्रवासात मुंबई - अहमदाबाद राष्ट्रीय महामार्गाची आठवण होणं काहीसं नैसर्गिक आणि खऱ्या वसईकराचं लक्षण ! 

आजचा प्रवास खूपच नेत्रसुखद होता. भुरभुरता पाऊस, पावसाच्या पाण्यानं तृप्त होऊन हवेच्या झोक्यांवर डुलणारी शेतं,  धरणीमातेला, निसर्गाला ताजतवानं ठेवण्याची आस बाळगणारे, आकाश व्यापून टाकणारे,  जलाचा प्रचंड साठा वाहणारे मोठमोठाले मेघ, हवेच्या झोक्यांवर डुलणाऱ्या महाकाय पवनचक्क्या - सारं सारं काही आम्हांला प्रसन्नतेच्या हिंदोळ्यावर अगदी हळुवार वेगानं घेऊन जाणारं होतं. आयफोन भले निसर्गाची रूपं छानपणे साठवून ठेवेल पण हा अनुभव मात्र ज्याचा त्यानं घ्यावा, पुढं सावकाश रवंथ करावा. 

युरोपात चालकांनी विशिष्ट तासांनंतर विश्रांती घेणं आवश्यक असतं. एक म्हण आहे - देवावर भरंवसा तर ठेवावाच पण आपली कार लॉक सुद्धा करावी. त्या उक्तीनुसार सर्वजण नियमांचं पालन तर करतीलच पण यंत्रणेत सुद्धा अशा काही योजना कराव्यात की नियम मोडणं दुरापास्त व्हावं.  Tachograph  / Tachometer नावाचा एक नवीनच प्रकार मला ह्या सहलीत कळला. प्रत्येक चालकाचा एक Tachograph आयडी असतो. सकाळी बस चालू करताना ह्यात लॉगइन केल्याशिवाय बहुदा बस सुरु होत नाही. मग ह्या चालकानं दिवसभरात सतत किती तास बस चालविली, चार तासानंतर थांबा घेतला की नाही, वेगमर्यादेचे पालन केले की नाही ह्या सर्व गोष्टींवर नजर ठेवली जाते. देश बदलला की बस बाजूला घेतली जाते. बस बाजूला घेऊन हा सोपस्कार पूर्ण करण्यासाठी  वेगळा छोटासा मार्ग (Diversion) बनविलेला असतो.  आपत्कालीन प्रसंगात अडकलेल्या वाहनासाठी SOS (Save Our Souls) मार्गिका असते. ठराविक अंतरावर टेलिफोन बूथ असतात जेणेकरून संकटग्रस्त चालक यंत्रणेशी संपर्क साधू शकतो.  ह्या प्रवासात अतुलने सांगितल की फ्रान्सच्या ८.५ कोटी लोकसंख्येपैकी केवळ २.५ कोटी स्थानिक आहेत. बाकी सर्व पूर्व युरोप व इतर खंडांतून आलेले स्थलांतरित आहेत. हीच कथा बऱ्याच इतर देशांची ! करोनामुळं स्वदेशी परतलेले बहुतांशी स्थलांतरित न परतल्याने मनुष्यबळाची मोठी चणचण निर्माण झाली आहे. 

बेल्जियम मध्ये मॅकडॉनल्ड उपहारगृहात आम्हांला बर्गर, फ्रेंच फ़्राईज आणि ट्रॉपिकाना असं भोजन देण्यात आलं. आमच्यासाठी चाळीस आसने राखून ठेवण्यात आली होती. आजच्या भागातील भारतीय ग्राहकाच्या क्रयशक्तीचा विजय असो हे विधान वापरण्यासाठी ही योग्य जागा ! बसमध्ये एव्हाना गायकमंडळी जागृत झाली होती. ह्या युरोपियन मस्त वातावरणात मुकेशची सत्तरीतील गाणी ऐकणं हा आमच्यातील काहींसाठी नक्कीच आनंददायी अनुभव नव्हता.  

आज अँटवर्प (Antwerp) हे शहर पार केलं. थोड्या वेळातच आम्ही हॉलंड ह्या देशात होतो. इंग्लंडमधील वास्तव्य आणि विमानप्रवासाच्या निमित्तानं फ्रान्समध्ये घेतलेला थांबा ह्यामुळं ह्या  सहलीत आतापर्यंत माझ्या बायोडाटामध्ये नवीन देशांची भर पडली नव्हती. आज त्या यादीत बेल्जियम, हॉलंड हे देश समाविष्ट झाले.  आमचा मोर्चा आता मदुरोडॅम ह्या प्रतिकृती संग्रहालयाकडं वळला.  

हॉलंड देशातील प्रसिद्ध वास्तूंच्या २५:१ ह्या प्रमाणात बनविलेल्या ह्या हुबेहूब प्रतिकृती आहेत. ह्या प्रतिकृती बनवितांना,मूळ वास्तूंतील सर्व  बारकावे ह्या प्रतिकृतींमध्ये उतरवताना घेतलेली मेहनत आपल्याला थक्क करून सोडते. विविध वास्तूंभोवती अविरत फिरणाऱ्या बस, रेल्वेगाड्या, माणसं सारं काही हुबेहूब वाटत राहतं. Honey I shrunk the kids ह्या चित्रपटाची आठवण येते. त्यातील मुलांसाठी अथवा लिलिपुटसाठी हे अगदी योग्य विश्व ! फुटबॉल मैदानातील ध्वनिरचना, विमानाची प्रतिकृती सारं काही सुरेख! एक संकल्पना ते ती प्रत्यक्षात साकार आणणे ह्यामागं किती मेहनत घेतली गेली असेल हा फक्त विचार करूनसुद्धा थक्क व्हायला होतं. इथल्या प्रतिकृतींची ही काही मोजकी छायाचित्रं !

रात्रीचा मुक्काम इबिस ह्या हॉटेलात होता. मदुरोडॅम ते इबिस हा प्रवास अगदी सुखद सूर्यप्रकाशात पार पडला. हिरवीगार शेतं, जवळच्या विमानतळावर उतरणारी, तिथून उड्डाण करणारी विमानं सारं काही छान होतं. ऍमस्टरडॅम शहराच्या काही भागांत  देहविक्रीचा व्यवसाय अधिकृतपणे चालतो. वेगवेगळ्या प्रकारची माणसं येतात. त्यामुळं रात्री भटकंती करायला गेलात तर सांभाळून असं आम्हांला सांगण्यात आलं. 

इबिस हॉटेल बाह्यदर्शनी ठीकठाक असले तरी त्यातील खोल्या अत्यंत छोट्या आणि सुविधा अगदीच बेताच्या होत्या. तिघांच्या बॅग्स उघडता क्षणी सर्व खोली व्यापून गेली होती.  जेवणात वैविध्य असले तरी एकंदरीत मामला फारसा खास वाटत नव्हता. परंतु जेवणाच्या टेबलावरून रात्री नऊ वाजता घेतलेलं छायाचित्र मनाला अगदी शांत करणारं होतं. 

नाश्ता फ्रान्समध्ये, दुपारचे भोजन बेल्जियममध्ये आणि रात्रीचे जेवण हॉलंडमध्ये असा एक अनोखा विक्रम नोंदवून आम्ही निद्राधीन झालो! 

ही पोस्ट काहीशी संक्षिप्त आणि थोड्या वेगळ्या धाटणीची!  प्रवासवर्णनाच्या 'आँखों देखा हाल'  पद्धतीपासून फारकत घेत मनातील भावनांना टिपून घेण्याचा प्रयत्न करणारी, छायाचित्रांना अधिक बोलतं करणारी! 

(क्रमशः )