आदर्शवाद आणि वास्तविकता

आज सकाळी वसईतील थोर विचारवंतांनी एक सुवचन सर्वांसोबत शेयर केलं. 

(Degree of) Idealism increases in direct proportion to one's distance from the problem - John Galsworthy

आदर्शवादाचे प्रमाण तुमच्या मुळ प्रश्नापासूनच्या अंतराच्या समप्रमाणात असतं.  

खोलवर विचार करायला भाग पाडणारं सुवचन आहे हे ! आदर्शवाद ही काही वेळा चैनीची बाब असु शकते.  आदर्शवादी विधान करुन तुम्ही शांतपणे गोल्फ खेळायला जाऊ शकता किंवा चहाचे घुटके घेत आवडीचं संगीत ऐकू शकता.  अधुनमधून मी मराठीतील नामांकित वर्तमानपत्राच्या अग्रलेखावर नजर फिरवतो. इतिहासातील मोठमोठ्या तत्ववेत्त्यांच्या विधानांचा, मराठीतील जुन्या सुवचनांचा आधार घेत सद्यकालीन अधिकारपदावरील व्यक्तींवर टीकेचे आसुड ओढणे हा ह्या अग्रलेखकारांचा  आवडता छंद आहे. त्यांच्या वाचकांना सुद्धा त्यांचे हे शालजोडीतील वाचुन आनंदाच्या उकळ्या फुटत असतात. 

आदर्शवाद आणि वास्तववाद ह्यात बऱ्याच वेळा मोठी दरी निर्माण होते. तरीही जगाचं रहाटगाडं व्यवस्थित चालण्यासाठी दोघांची आवश्यकता आहे. आदर्शवाद प्रत्येक व्यवसायात वेगवेगळ्या रुपात आढळतो. शाळातपासणीसाठी येणारे इन्स्पेक्टर, ऑफिसात येणारे ऑडीटर, काही घरातील पालक हे आदर्शवादाचे प्रतिनिधी! आदर्शवादाच्या Point Of View (दृष्टिकोनाचे) प्रतिनिधित्व करणारे ! काळानुसार ज्याची उत्क्रांती होते तो खरा आदर्शवाद ! नाहीतर त्या आदर्शवादाचं टिकुन राहणे कठीण राहते ! 

आपण व्यावसायिक क्षेत्रातील व्यवस्थापकाचे उदाहरण घेउयात ! इथं स्त्री व्यवस्थापकाचे उदाहरण घेतले आहे ! ही बिचारी वास्तविकतेच्या ओझ्यानं दबलेली असते. तिच्या बऱ्याचशा कृती विविध गट अगदी भिंगातुन निरखुन पाहत असतात.तिची  टीम जे काही आउटपुट देत असते ते विविध मापकदंडाच्या कठोर तपासणीखाली खरं उतरत आहे की नाही हे पाहण्यासाठी ऑडिटर लोकांचा संघ बसलेला असतो. तिच्या टीमने जी काही डिलिव्हरी केली आहे ती आपल्या requirement पासुन थोडीदेखील विचलित झालेली आढळली किंवा थोडी उशिरानं आली तर ग्राहकवर्ग तक्रार करण्यास तयारच असतो. हे सर्व काम करुन घेताना ही व्यवस्थापक आपल्या कर्मचारीवर्गाला चांगली वागणूक देत आहे की हे पाहण्यासाठी HR संघ सदैव जागृत असतो. ऑडिटर, ग्राहक, HR ही मंडळी त्या व्यवस्थापकाच्या व्यावसायिक जीवनातील आदर्शवादाची रुपं ! ह्या विविध आदर्शवादांमध्ये संतुलन साधण्याचा प्रयत्न करीत वेळ उरलाच तर ती आपल्या घरगुती जीवनातील भूमिकांना न्याय देण्याचा प्रयत्न करते ! पुरुष व्यवस्थापकाची गोष्ट काही ह्याहुन वेगळी नाही! बऱ्याच वेळा व्यावसायिक जीवनात आदर्शवाद अंमलात आणण्याचा प्रयत्न करताना आपल्या घरगुती जीवनात त्याला अपराधी भावनेनं जगावं लागतं !

ह्यात मला एकच मुद्दा सांगावासा वाटतो ! दैनंदिन पातळीवरील व्यवहार चालु ठेवण्यासाठी वास्तविकता आवश्यक असते ! ही वास्तविकता ठरवुन दिलेल्या नियमांपासुन एका विशिष्ट प्रमाणाबाहेर ढळू देणार नाही ह्याची चिंता आदर्शवाद वाहतो ! आदर्शवाद मानवी मुल्यांचे एका पिढीपासून दुसऱ्या पिढीकडे हस्तांतरण करण्याचा प्रयत्न करीत राहतो.  हे हस्तांतरण स्वीकारण्यास दुसरी पिढी कितपत तयार आहे ह्यावर त्या समाजाचे स्वास्थ अवलंबुन असते! हे हस्तांतरण स्वीकारण्यास तयार नसलेला समाज काही उदाहरणांमध्ये आदर्शवादाचे पुनर्लेखन करण्याचा प्रयत्न करतो. सध्या भोवताली जे काही चाललं आहे त्यात हेच घडत असावं असं वाटण्याजोगी परिस्थती आहे !