निश्चितता की अनिश्चितता !

जगातील विविध लोकांना निश्चितता आणि अनिश्चितता ह्यांचं त्यांच्या जीवनातील आवडणारं, झेपणारं प्रमाण वेगवेगळं असतं. वयानुसार, समोरच्या व्यक्तीनुसार वैविध्याचे हे झेपणारं गुणोत्तराचं बदलत जाते. 

प्रत्येक व्यक्ती जन्माला येताना जगात तग धरण्याची जबरदस्त आस (survival instinct) सोबत घेऊन येते. जोवर जगात तग कसं धरावं ह्याचं सुत्र जमत नाही तोवर माणसाचं वागणं काहीसं unpredictable असतं. जीवनाचं गणित जमविण्याचे विविध प्रयोग सुरु असतात. कधी काळी मग हे गणित जमल्याचा समज त्या माणसास होतो. मग पुढील काही काळ माणसं ह्या स्थितीस धरुन ठेवण्याचा प्रयत्न करतात आणि त्यावेळी त्यांचं वागणं एका प्रकारच्या पॅटर्ननुसार होतं. म्हणजेच predictable होतं. मग पुढे कधी काळी आपला स्वतःचा USP निर्माण करण्याच्या प्रयत्नात माणसं मनातील एक छंद प्रत्यक्ष अंमलात आणतात. कधी हा छंद ठरवुन ठेवलेला असतो तर कधी अचानक गवसलेला असतो. बाह्य जगात आपण मान्य करो वा ना करो पण आपला एक विशिष्ट USP आहे अशी प्रत्येकाची मनोमन समजुत असते. आणि ही आपली मनातील समजुत जी लोक ओळखतात, त्या समजुतीला जोपासतात त्यांच्याशी आपलं साधारणतः चांगलं जमतं. 

काही गोष्टीत समोरच्या गोष्टीतील निश्चितता झेपण्याची आपली भुक (appetite) मर्यादित असते. वाहतूककोंडी, घरातील विद्युतपुरवठा ह्या आधुनिक काळातील गोष्टीसोबत हल्ली घरातील वाय - फाय कनेक्शन हा प्रकार सुद्धा समाविष्ट झाला आहे. जुनी माणसं (ह्यात पुरुष आणि सासवा ह्यांचा प्रामुख्यानं समावेश होतो) ह्या बाबतीत जबरा असायची. भाजीतील मीठाचं प्रमाण, दोरीवर वाळत घातलेले कपडे सगळं कसं अगदी प्रमाणात लागायचं. परंतु ही माणसं ह्या मोजक्या गोष्टींच्या निश्चिततेच्या इतकी प्रेमात पडली की मग ती काहीशी कालबाह्य झाली. 

काही प्रकारच्या नोकऱ्यांमध्ये तुमची वेळेवर ऑफिसात येण्याची निश्चितता, काम करण्याच्या पद्धतीतील निश्चितता तुम्हांला तुमच्या जॉबची काही काळ खात्री देऊ शकते. पण बदलत्या काळानुसार ह्या निश्चिततेचे सुद्धा शेल्फ लाईफ असतं. 

हल्ली निश्चिततेचे दोन प्रकार आढळुन येतात. नैसर्गिक आणि कृत्रिम. तुम्ही जसे आहात त्याचप्रकारे तुम्ही जेव्हा सतत वागत राहता त्यावेळी ती नैसर्गिक निश्चितता! इथं तुम्ही स्वतःशी प्रामाणिक असता ! ज्या प्रकारात समाजमान्यता मिळावी म्हणुन तुम्ही सोशल मीडियावरील आपलं वागणं एका विशिष्ट साच्यात (पॅटर्नमध्ये) आणण्याचा प्रयत्न करता ती झाली कृत्रिम निश्चितता! जी माणसं तुम्हांला जवळुन ओळखतात त्यांना हा बदल काहीसा आश्चर्यकारक वाटतो पण कालांतराने ते सुद्धा ह्याला सरावतात.

आतापर्यंतच्या मानवी उत्क्रांतीच्या प्रवासात मनुष्याने आपली आपल्या जवळच्या माणसांनी आपल्याशी एका नैसर्गिक निश्चित स्वरुपात वागावं ही गरज शाबुत ठेवली आहे. जोपर्यंत  ही गरज शाबुत राहील तोवर माणसांचं माणुसपण कायम राहील. 

कोणताही माणुस समोर आला की त्याच्या / तिच्या स्वभावाचं तीन विभागात वर्गीकरण करा. 
१) नैसर्गिक निश्चितता
२) कृत्रिम निश्चितता
३) अनिश्चितता

१) नैसर्गिक निश्चितता - ही माणसाच्या survival instinct चे प्रतिनिधित्व करते. अशी माणसं संसारी वृत्तीची असतात. 
२) कृत्रिम निश्चितता - ही माणसातील "मला समाजाच्या मुख्य प्रवाहात ठेवा" ह्या वृत्तीचे आणि काही अंशी ढोंगीपणाचे प्रतिनिधित्व करते.  
३) अनिश्चितता - ही माणसातील जिवंतपणाचे लक्षण आहे. अशा माणसांना वल्ली म्हणून समजलं जातं. माझे काका "अण्णा" अशा माणसांना एक चीज आहे असं म्हणतात. 

असो वेळेअभावी लेख आटोपता घेऊन ह्या सगळ्या प्रकारात मी कुठं बसतो ह्याचा काही वेळ विचार करतो.