सुधीररावांना तुरुंगात टाकल्याच्या बातमीमुळे सर्वत्र खळबळ माजली होती. सुशांत तर अगदी बेचैन झाला होता. रात्री आई जेवायला तयारच नव्हती त्यावेळी तो तिची समजूत घालू पाहत होता. त्यावेळी गीताताईंनी त्याला सुधीरराव कसे अडचणीत सापडले होते ह्याची पूर्ण हकीकत सांगितली होती. त्यावेळी मात्र सुशांत पूर्ण पश्चात्तापदग्ध झाला होता. आपले वडील इतक्या संकटात असून सुद्धा आपण त्यांची मदत करू शकलो नाही आणि केवळ आपल्याच विश्वात मग्न राहिलो ह्याची त्याला राहून राहून खंत वाटत होती.
सुधीरराव रात्रभर दगडी फरशीवर तळमळत होते. इतक्या आरामदायी जीवन व्यतीत केलेल्या त्यांच्यासाठी हा मोठा बदल होता. आजूबाजूला डास घोंघावत होते. आणि बाजूच्या कैद्यांची गडबड चालूच होती. रात्र कशीबशी सरली. सकाळी अगदी विमग्न मनःस्थितीत बसले असताना अचानक त्यांना कुलकर्णी भेटावयास येताना दिसले. त्यांच्या नुसत्या दर्शनानेच रावांना हायसं वाटलं. कुलकर्णी आणि रावांची साथ गेल्या दोन दशकांची होती. रावांच्या राजकीय कारकीर्दीच्या भरभराटीच्या प्रवासाचे ते जवळचे साक्षीदार होते. कुलकर्णीनी रात्रभरात योग्य ती पावले उचलली होती. रावांची ताबडतोब चांगल्या कक्षात रवानगी करण्यात आली. इथे चांगल्या प्रकारच्या सुविधा होत्या आणि मुख्य म्हणजे घरून जेवणाचा डबा पाठविण्याची परवानगी मिळवण्यात सुद्धा त्यांना यश मिळाले होते.
"जामीन मिळवण्यात मात्र सहजासहजी यश मिळणार नाही!" कुलकर्णी रावांना सांगत होते. उद्योगपती मित्तलने आपलं जाळे अगदी काळजीपूर्वक विणले होते. सध्यातरी रावांचा नाईलाज होता.
रावांसाठी आणि गीताताईसाठी दिवस अगदी कष्टमय चालले होते. सुशांतसाठी सुद्धा काही फारसं सोपं नव्हतं आपल्या आईवडिलांची ही स्थिती पाहणे! तरीही त्याने नेटाने आठव्या सत्राचा अभ्यास सुरु ठेवलाच होता. नीलाची मनःस्थिती सुद्धा काही वेगळी नव्हती. मनावर ताबा न राहून ती एके दिवशी सुशांत कॉलेजात असतानाची संधी साधून गीता ताईंना भेटण्यास गेली होती. त्यावेळी तिला अगदी जवळ घेऊन त्या हमसाहमशी रडल्या होत्या. "मला ह्यावेळी अगदी राहून राहून वाटत मला एक मुलगी हवी होती!" त्यांच्या ह्या उद्गाराने नीलाला सुद्धा अगदी गहिवरून आलं होतं.
कुलकर्णी श्रेष्ठींशी सतत संपर्क साधून होते. रावांना ह्या षडयंत्रातून सोडविण्याचे त्यांचे आटोकाट प्रयत्न सुरु होते. पण ह्यासाठी काही काळ लागणार होता. स्वच्छ प्रतिमेच्या शोधात असणाऱ्या श्रेष्ठीसाठी तुरुंगात असणाऱ्या रावांचे अस्तित्व त्रासदायक बनत चालले होते. कुलकर्णीतर्फे रावांवर आमदारपदाचा राजीनामा देण्याचा दबाव टाकण्यात येत होता. परंतु कुलकर्णी आणि राव ही जोडगोळी सुद्धा कमी पावसाळे पाहिलेली नव्हती. आमदारपदाचा राजीनामा देण्याच्या मोबदल्यात काहीतरी पदरात पाडून घ्यायला हवे होते.
"आपल्या कंपूतील उमेदवार फेरनिवडणुकीला हवा!" रावांनी अशा एका भेटीत कुलकर्णीना आपली भुमिका स्पष्ट केली. हल्लीच्या वातावरणात कोणावर विश्वास टाकण्यासारखी परिस्थिती राहिली नाही. ह्यावर त्यांचे आणि रावांचे एकमत झाले. काही क्षणभर शांतता होती. "सुशांतला उभा करून पाहिलं तर!" कुलकर्णी बऱ्याच वेळाने बोलले. क्षणभर रावांच्या डोळ्यात त्यांना चमक दिसली पण मग लगेचच त्याची जागा काहीशा खिन्नतेने घेतली. "भ्रष्टाचाराचे आरोप असलेल्या बापाच्या मुलाला कोण तिकीट देणार?" राव म्हणाले. "आणि हो मला नाही वाटत सुशांतला राजकारणात काही रस आहे!" आपल्याच उद्गाराने राव अजूनच निराश बनले. काही क्षण असेच निराशेत गेले आणि अचानक रावांना काहीतरी आठवलं आणि त्यांच्या चेहऱ्यावर अचानक उजाळा चमकून गेला. त्यांनी कुलकर्णीच्या कानात काहीतरी सांगितलं. भेटीची वेळ संपत आल्याचा निरोप घेऊन पहारेकरी आला त्याची रावांना आता पर्वा नव्हती. पुढच्या दोन दिवसातच रावांच्या आमदारकीच्या राजीनाम्याची बातमी सर्वत्र झळकली.
आपल्या हातातील पत्ता घेऊन कुलकर्णी त्या कॉलनीत शिरले. वॉचमनने काहीशा कुतूहलाने त्यांच्याकडे पाहत त्यांना हवा असलेल्या सदनिकेचा पत्ता सांगितला. कुलकर्णीनी दाराची बेल वाजवली. आतून बराच आवाज येत होता. नीलाच्या आईने दरवाजा उघडला. नीला आपल्या एकविसाव्या वाढदिवसाचा केक कापण्याच्या तयारीत होती. कुलकर्णीना पाहून सर्वजण काहीसे संभ्रमात पडले. "काही नाही मी सहज आलोय! नीला वाढदिवसाच्या शुभेच्छा!" कुलकर्णी प्रसंगावधान राखून बोलले.
नीलाच्या मैत्रिणीच्या घोळक्यात काहीसं कंटाळलेल्या तिच्या वडिलांनी हीच संधी साधून मग कुलकर्णीना आतल्या खोलीत नेलं. आईने सरबत आणि केक आणला आणि ती खोलीबाहेर जायला निघाली. इतक्यात "तुम्ही जरा दोन मिनिटे थांबता का?" कुलकर्णी म्हणाले. काहीशी आश्चर्यचकित झालेली आई मग तिथेच उभी राहिली.
पुढील दोन मिनिटे कुलकर्णी बोलत होते आणि नीलाचे आईबाबा अगदी अवाक होऊन ऐकत होते. एकविसाव्या वाढदिवशीच त्यांच्या मुलीला एका मुख्य राजकीय पक्षाकडून आमदारकीच्या तिकीटाची ऑफर देण्यात आली होती. कुलकर्णीनी आपले काम केले. "दोन दिवसात पुन्हा संपर्क करतो" असे म्हणून ते निघून सुद्धा गेले. पण नीलाच्या आईबाबांचे मात्र पूर्ण लक्ष विचलित झाले होते. बाहेर वाढदिवसाची पार्टी जोरात चालू होती पण इथे मात्र ह्या दोघांच्या मनात मोठे वादळ उठले होते.
(क्रमशः)
सुधीरराव रात्रभर दगडी फरशीवर तळमळत होते. इतक्या आरामदायी जीवन व्यतीत केलेल्या त्यांच्यासाठी हा मोठा बदल होता. आजूबाजूला डास घोंघावत होते. आणि बाजूच्या कैद्यांची गडबड चालूच होती. रात्र कशीबशी सरली. सकाळी अगदी विमग्न मनःस्थितीत बसले असताना अचानक त्यांना कुलकर्णी भेटावयास येताना दिसले. त्यांच्या नुसत्या दर्शनानेच रावांना हायसं वाटलं. कुलकर्णी आणि रावांची साथ गेल्या दोन दशकांची होती. रावांच्या राजकीय कारकीर्दीच्या भरभराटीच्या प्रवासाचे ते जवळचे साक्षीदार होते. कुलकर्णीनी रात्रभरात योग्य ती पावले उचलली होती. रावांची ताबडतोब चांगल्या कक्षात रवानगी करण्यात आली. इथे चांगल्या प्रकारच्या सुविधा होत्या आणि मुख्य म्हणजे घरून जेवणाचा डबा पाठविण्याची परवानगी मिळवण्यात सुद्धा त्यांना यश मिळाले होते.
"जामीन मिळवण्यात मात्र सहजासहजी यश मिळणार नाही!" कुलकर्णी रावांना सांगत होते. उद्योगपती मित्तलने आपलं जाळे अगदी काळजीपूर्वक विणले होते. सध्यातरी रावांचा नाईलाज होता.
रावांसाठी आणि गीताताईसाठी दिवस अगदी कष्टमय चालले होते. सुशांतसाठी सुद्धा काही फारसं सोपं नव्हतं आपल्या आईवडिलांची ही स्थिती पाहणे! तरीही त्याने नेटाने आठव्या सत्राचा अभ्यास सुरु ठेवलाच होता. नीलाची मनःस्थिती सुद्धा काही वेगळी नव्हती. मनावर ताबा न राहून ती एके दिवशी सुशांत कॉलेजात असतानाची संधी साधून गीता ताईंना भेटण्यास गेली होती. त्यावेळी तिला अगदी जवळ घेऊन त्या हमसाहमशी रडल्या होत्या. "मला ह्यावेळी अगदी राहून राहून वाटत मला एक मुलगी हवी होती!" त्यांच्या ह्या उद्गाराने नीलाला सुद्धा अगदी गहिवरून आलं होतं.
कुलकर्णी श्रेष्ठींशी सतत संपर्क साधून होते. रावांना ह्या षडयंत्रातून सोडविण्याचे त्यांचे आटोकाट प्रयत्न सुरु होते. पण ह्यासाठी काही काळ लागणार होता. स्वच्छ प्रतिमेच्या शोधात असणाऱ्या श्रेष्ठीसाठी तुरुंगात असणाऱ्या रावांचे अस्तित्व त्रासदायक बनत चालले होते. कुलकर्णीतर्फे रावांवर आमदारपदाचा राजीनामा देण्याचा दबाव टाकण्यात येत होता. परंतु कुलकर्णी आणि राव ही जोडगोळी सुद्धा कमी पावसाळे पाहिलेली नव्हती. आमदारपदाचा राजीनामा देण्याच्या मोबदल्यात काहीतरी पदरात पाडून घ्यायला हवे होते.
"आपल्या कंपूतील उमेदवार फेरनिवडणुकीला हवा!" रावांनी अशा एका भेटीत कुलकर्णीना आपली भुमिका स्पष्ट केली. हल्लीच्या वातावरणात कोणावर विश्वास टाकण्यासारखी परिस्थिती राहिली नाही. ह्यावर त्यांचे आणि रावांचे एकमत झाले. काही क्षणभर शांतता होती. "सुशांतला उभा करून पाहिलं तर!" कुलकर्णी बऱ्याच वेळाने बोलले. क्षणभर रावांच्या डोळ्यात त्यांना चमक दिसली पण मग लगेचच त्याची जागा काहीशा खिन्नतेने घेतली. "भ्रष्टाचाराचे आरोप असलेल्या बापाच्या मुलाला कोण तिकीट देणार?" राव म्हणाले. "आणि हो मला नाही वाटत सुशांतला राजकारणात काही रस आहे!" आपल्याच उद्गाराने राव अजूनच निराश बनले. काही क्षण असेच निराशेत गेले आणि अचानक रावांना काहीतरी आठवलं आणि त्यांच्या चेहऱ्यावर अचानक उजाळा चमकून गेला. त्यांनी कुलकर्णीच्या कानात काहीतरी सांगितलं. भेटीची वेळ संपत आल्याचा निरोप घेऊन पहारेकरी आला त्याची रावांना आता पर्वा नव्हती. पुढच्या दोन दिवसातच रावांच्या आमदारकीच्या राजीनाम्याची बातमी सर्वत्र झळकली.
आपल्या हातातील पत्ता घेऊन कुलकर्णी त्या कॉलनीत शिरले. वॉचमनने काहीशा कुतूहलाने त्यांच्याकडे पाहत त्यांना हवा असलेल्या सदनिकेचा पत्ता सांगितला. कुलकर्णीनी दाराची बेल वाजवली. आतून बराच आवाज येत होता. नीलाच्या आईने दरवाजा उघडला. नीला आपल्या एकविसाव्या वाढदिवसाचा केक कापण्याच्या तयारीत होती. कुलकर्णीना पाहून सर्वजण काहीसे संभ्रमात पडले. "काही नाही मी सहज आलोय! नीला वाढदिवसाच्या शुभेच्छा!" कुलकर्णी प्रसंगावधान राखून बोलले.
नीलाच्या मैत्रिणीच्या घोळक्यात काहीसं कंटाळलेल्या तिच्या वडिलांनी हीच संधी साधून मग कुलकर्णीना आतल्या खोलीत नेलं. आईने सरबत आणि केक आणला आणि ती खोलीबाहेर जायला निघाली. इतक्यात "तुम्ही जरा दोन मिनिटे थांबता का?" कुलकर्णी म्हणाले. काहीशी आश्चर्यचकित झालेली आई मग तिथेच उभी राहिली.
पुढील दोन मिनिटे कुलकर्णी बोलत होते आणि नीलाचे आईबाबा अगदी अवाक होऊन ऐकत होते. एकविसाव्या वाढदिवशीच त्यांच्या मुलीला एका मुख्य राजकीय पक्षाकडून आमदारकीच्या तिकीटाची ऑफर देण्यात आली होती. कुलकर्णीनी आपले काम केले. "दोन दिवसात पुन्हा संपर्क करतो" असे म्हणून ते निघून सुद्धा गेले. पण नीलाच्या आईबाबांचे मात्र पूर्ण लक्ष विचलित झाले होते. बाहेर वाढदिवसाची पार्टी जोरात चालू होती पण इथे मात्र ह्या दोघांच्या मनात मोठे वादळ उठले होते.
(क्रमशः)
