टोपणनाव - एक धावता ऊहापोह

टोपणनावांवरून उद्भवलेल्या वादळाच्या निमित्ताने टोपणनावांच्या उत्पत्तीचा आणि एकंदरीत टोपणनावांवरून व्यक्तींच्या आयुष्यात घडणाऱ्या बदलांचे विश्लेषण करण्याचा हा प्रयत्न. 

टोपणनावाचे विविध प्रकार

१. नावांचे अपभ्रंश करून पडलेली टोपणनावे - जसे की परागचे पॅडी, सुनीलचे सनी,  संदीपचे सॅंडी. तुमची आडनावे सुद्धा तुमच्या टोपणनावाचे जनक असू शकतात. पाटील आडनावाच्या व्यक्तींना पाटला ह्या नावाने संबोधिणे हा भोवतालच्या सर्व व्यक्तींचा जन्मसिद्ध हक्क असतो. आडनावावरून काही उपहासात्मक काव्यंसुद्धा रचली जाऊ शकतात. 

यात अजूनही एक उपप्रकार म्हणजे तुमची इंग्लिशमधील आद्याक्षरे एकत्र करून बनवलेले तुमचे नाव जसे की AD, AP, CD वगैरे

२. शरीरवैशिष्ट्यावरून पडलेली टोपणनावे - उदाहरणार्थ घाऱ्या, लंबू वगैरे!  यातही एक उपप्रकार असतो तुमचे शरीरवैशिष्ट्य एखाद्या प्राण्याशी, पक्ष्याशी  मिळतेजुळते असेल तर त्यांचे नाव तुम्हाला पडू शकते

३. प्रसिद्ध व्यक्तीशी दिसण्यात किंवा इतर बाबतीत असलेले साधर्म्य - उदाहरणार्थ डावखुरा आणि चष्मा लावणाऱ्या मित्राला लॉईड म्हणून संबोधिणे. गबाळी केशरचना चित्रविचित्र आवाजात बोलणाऱ्यास शाहरुख वगैरे (ह्या वाक्यावरून माझा निषेध वगैरे होऊ शकतो) 

४. पूर्वीच्या एकत्र कुटुंबपद्धतीत प्रेमाने संबोधण्यासाठी वापरण्यात येणारी टोपण नावे - जसे की माई, अक्का, बेबी, अण्णा.  हल्ली एकत्र कुटुंबपद्धती लयास जात असल्यामुळे ही टोपणनावे आता मागे पडली आहेत. 

५. स्वभाववैशिष्ट्यावरून पडणारी टोपणनावे -  जसे की चिडका, आगाऊ,  वॉल.  यामध्ये या विशेषणयुक्त टोपणनावापुढं त्या व्यक्तीचे नांव सुद्धा जोडले जाऊ शकते जसे की आगाऊ जॉन !

६. वयानुसार पडणारी टोपणनावे - बालक, आजोबा, काका, मामा. जेव्हा विविध वयोगटातील माणसे काही सामायिक गोष्टींमुळं एकत्र येत राहतात त्यावेळी त्यातील अल्पसंख्य वयोगटातील माणसांना त्यांच्या वयानुसार टोपणनावे पडू शकतात. 

७.प्रेमिकांमधील केवळ दोघांत वापरण्यासाठी टोपणनावे - बेब, सोना, डूड. ह्यावर जाणकार अधिक प्रकाश टाकू शकतात

वर उल्लेखलेले टोपणनावाचे  प्रकार हे सर्वसमाविष्ट असतीलच असे नाही परंतु हे सर्वसाधारणपणे आढळणारे टोपणनावाचे प्रकार आहेत.  

आता आपण बघणार आहोत टोपणनाव पडण्याची आणि ती स्वीकृत होण्याची प्रक्रिया! 

प्रकार एक, तीन , चार आणि सहामध्ये आपल्याला पडलेल्या टोपणनावाविषयी आपल्याला सहसा फारसे वाईट वाटण्याचे किंवा राग येण्याचे कारण नसतं.  त्यामुळे अशाप्रकारे निर्मित झालेले टोपण नाव स्वीकारण्यास आपण खूप उत्सुक नसलो तरीही ते वापरले तरी आपण जास्त काही नाराज होत नाही.  टोपणनावांचा वापर होण्याची जी काही अनेक कारणे आहेत त्यात तुम्हाला उल्लेखण्यासाठी सोय हे एक कारण असलं तरी बऱ्याच वेळा तुम्हांला राग यावा अशी सुप्त इच्छा देखील असू शकते.  एक, तीन , चार आणि सहामध्ये  ज्याच्याविषयी टोपणनाव वापरलं जातं त्याला राग येण्याची शक्यता कमी असते त्यामुळे टोपणनाव वापर वापरणाऱ्या समुदायाला त्यातून आसुरी आनंद फारसा  काही मिळत नाही.  

दोन आणि पाच या प्रकारात मात्र आपल्या मित्रांना चिडवण्याची खुमखुमी हा सुप्त घटक टोपणनावाच्या निर्मिती आणि वापरामागे दडलेला असतो.  त्यामुळे या प्रकारांतील टोपणनावांच्या स्वीकृतीची प्रक्रिया विविध स्थितींमधून जाते.  पहिली स्थिती म्हणजे नकाराची!  आपल्याला हे टोपणनाव देऊ नये अशी त्या व्यक्तीची पहिली प्रतिक्रिया असते.  या प्रतिक्रियेतून संतापाचा आणि प्रतिकाराचा देखील उद्भव होऊ शकतो.  हळूहळू पर्याय नसल्याने कालांतराने या या नकाराचे रूपांतर स्वीकृतीमध्ये होऊ शकते.  परंतु यामध्ये सुद्धा अनेक अटी असू शकतात.  जसे की हे टोपणनाव कोणी आणि कुठे वापरावं यासाठी मार्गदर्शक संहिता निर्माण केली जाऊ शकते. या मार्गदर्शक संहितेचे उल्लंघन झाल्यास आणीबाणीचे प्रसंग उद्भवू शकतात. असे झाल्यास या टोपणनावाच्या निर्मात्याला आनंदाच्या उकळ्या फुटू शकतात.  

वेळेअभावी ही पोस्ट इथेच आवरती घेत आहे.  परंतु टोपणनावांच्या उगमामागे खूप मोठी सर्जनशीलता दडलेली आहे.  त्याची सर्वांना जाणीव असावी हा ह्या पोस्टमागील उद्देश. टोपणनावांच्या निर्मितीची प्रक्रिया अशीच पिढ्यानपिढ्या सुरू राहो आणि मनुष्यजातीतील सर्जनशीलता फुलत राहो ही सर्वशक्तीमानाकडे प्रार्थना. ह्या विषयावर जर का अजून कोणी डॉक्टरेट केली नसल्यास इच्छुकांनी त्यासाठी पुढाकार घ्यावा!

खो गये हम कहाँ - Method to Madness

नव्या वर्षात काही नवीन गोष्टी ठरवून तर काही अचानक होतात. खरं तर 'खो गये हम कहाँ' हा माझ्या पठडीत बसणारा चित्रपट नव्हे पण थोडा वेळ हा काय वेडेपणा आहे हे पाहू असा विचार करत पहायला सुरुवात केलेल्या ह्या चित्रपटानं काहीसं मला धरून ठेवलं. दोन तीन दिवसात हा चित्रपट जवळपास पूर्ण पाहिला.  कर्मठ पद्धतीचा चष्मा घालून पाहिलं असता ह्यातील तिन्ही पात्रांची वागणूक मूर्खपणाची वाटते. पण काही वेळानं ह्या वेडेपणात एक सुसंगती आढळून येते. नव्या पिढीच्या जीवनात स्थिर होण्याच्या संघर्षाला, त्यांना सामोरे जावं लागणाऱ्या नात्यांमधील क्षणभंगुरतेला हा चित्रपट व्यवस्थित आपल्यासमोर सादर करतो. 

प्रत्येकानं यशस्वी व्हायलाच हवं असा सुप्त संदेश सर्वत्र पसरविणारं आजचं जग. पण प्रत्येकजण  जगाच्या व्याख्येनुसार यशस्वी होऊ शकणार नाहीत हे कटू सत्य. त्यामुळं आपण जगाच्या दृष्टीनं जरी यशस्वितेच्या सर्वोच्च पातळ्या गाठू शकलो नसलो तरी आपल्या क्षमतेनुसार सिद्ध करून दाखविण्याची ह्या वर्गाची धडपड हा चित्रपट सुरेखरित्या सादर करतो.  स्वतःची जिम उभारण्याची जिद्द बाळगून असलेला नायक. पर्सनल ट्रेनर म्हणून सन्मानाचे मोजके पण अपमानाचे अनेक क्षण झेलणारा! त्याची कुतरओढ कुठेतरी मनाला खिन्न करते. 

हल्लीच्या युगातील तरुण पिढीच्या नातेसंबंधातील संभ्रम सुरेखरित्या इथं सादर करण्यात आला आहे. दोन प्रेमिकांना केवळ प्रेम हा घटक सदैव एकत्र ठेवू शकत नाही. प्रेमाच्या अनेक छटा असतात, बऱ्याच वेळा लग्नबंधनाशिवाय एकत्र आलेल्या जोडप्यात एकासाठी  शारीरिक आकर्षण हा महत्वाचा मुद्दा असू शकतो, तर दुसऱ्यासाठी आर्थिक स्थैर्य! पण केवळ हेच घटक असतील तर ज्याच्या / जिच्याविषयी अधिक आकर्षण वाटू शकते किंवा जो / जी अधिक आर्थिक स्थैर्य देऊ शकते अशी व्यक्ती आयुष्यात आल्यास आधीचं नातं सहजासहजी तुटू शकतं. असं घडल्यास आपण केवळ वापरले गेलो आहोत, आपलं आयुष्यातील अयशस्वीपण आपल्या नातेसंबंधावर परिणाम करू शकतात असले अनेक विचार ह्या व्यक्तींच्या मनात येऊ शकतात. आत्मसन्मानाला मोठी ठेच लागू शकते. 

निर्माता / दिग्दर्शकाला खरोखर वरील संदेश द्यायचा होता की नाही हे माहिती नाही. पण मला हा संदेश मिळाला. केवळ एका विशिष्ट विचारसरणीने विचार करणाऱ्या मला ह्या चित्रपटाने मला काहीशी चपराक दिली. नवीन पिढीची मानसिकता समजून घेण्यासाठी जमल्यास हा चित्रपट बघा. अनन्या पांडेचा उल्लेख ह्यापुढील पोस्टमध्ये टाळला जाईल किंवा केल्यास आदरानं केला जाईल हा निर्धार सुद्धा मी केला आहे !