दुरावा - १२

 
चाळीस वर्षांनंतर …. 

पोलंडच्या वार्स्वा शहरात इवा आपल्या नातवंडांना शाळेतून परत घेऊन येत होती. येताना सहजच म्हणून तिने आपल्या पत्राच्या पेटीत डोकावून पाहिलं. आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे पेटीत पत्र होतं. बऱ्याच दिवसांनी पत्र आलं म्हणून तिनं आनंदानं ते उचललं खरं, पण घरात शिरताच दोन नातवंडांनी जी काही मस्ती सुरु केली त्यामुळे ती त्या पत्रांविषयी पार विसरूनच गेली. मग अचानक रात्री झोपायला जाताना तिला त्या पत्रांची आठवण झाली. लगेच बिछान्यातून बाहेर पडत तिने ती पत्र उघडलं. 
पत्र उघडून चष्मा घालताना तिला बराच वेळ गेला खरा! पत्र कोठून आलं म्हणून तिनं पाठवणाऱ्याचा पत्ता पाहिला आणि तिला आश्चर्याचा मोठा धक्का बसला. कझान शहरातून आलेलं हे पत्र होतं. तिला रशियातून  आलेलं गेल्या वीस वर्षातलं हे पहिलं पत्र होतं. पहिल्यांदा आई गेली आणि मग बाबा; त्यानंतर आठवणीने पत्र पाठवणार तिथं राहिलं तरी कोण होतं? आणि मग तिची नजर पत्र पाठवणाऱ्याच्या नावाकडे गेली आणि ती क्षणभर अगदी चकितच होऊन गेली. तिच्या मारियाने हे पत्र पाठवलं होतं. तिच्या कॉलेजच्या जीवनातली अगदी पट्ट मैत्रीण असणारी आणि मग अगदी दुरावली गेलेली मारिया! 
इवाने अगदी घाईघाईने पत्र उघडलं. मारियाने बरंच मोठं पत्र लिहिलं होतं. अगदी तरुणपणात केलेल्या गमतीसकट आणि त्यानंतरच्या तिच्या संसाराविषयी. पत्राच्या शेवटी मात्र तिच्या लिहिण्यातून अगदी उदासपणा जाणवत होता. आणि तिने तिचा फोन क्रमांकसुद्धा दिला होता. तिचा फोन क्रमांक पाहताच पुन्हा एकदा इवा पटकन बिछान्यावरून उठली. घाईघाईत उठण्याच्या प्रयत्नात आपली सांधेदुखी बळावण्याचा धोका पत्करायला ती तयारच होती. तिने थेट रशियातला मारियाचा फोन फिरवला. दोन तीन रिंग नंतर सुद्धा फोन कोणी उचलत नाही हे पाहून तिच्या मनात निराशेचे ढग दाटू लागत असतानाच "हॅलो!" म्हणून समोरून आवाज आला. "मी इवा बोलतेय, मारियाची मैत्रीण इवा!" मोठ्या उत्साहाने ती म्हणाली. एका क्षणभराच्या शांततेनंतर "म्हणजे तुम्ही आईची कॉलेजातील मैत्रीण!" समोरचा पुरुष म्हणाला. म्हणजे हा मारियाचा मुलगा तर, इवा स्वतःशीच म्हणाली. "हो, तुझं नाव काय? आई कशी आहे!" इवाने त्याला तात्काळ विचारलं. "मावशी, आईची तब्येत ना खूप खराब आहे! डॉक्टरांनी फार थोड्या दिवसांची मुदत दिली आहे!" अगदी दुःखी स्वरात तो उद्गारला. इवाला हा फार मोठा धक्का होता. इतके वर्षं दुरावलेली तिची जिवलग मैत्रीण आज अचानक भेटली होती आणि ती मोजक्या दिवसाची साथीदार असल्याची बातमी तिला ऐकावी लागत होती. 
इवाचे पुढचे काही दिवस अगदी घाई गडबडीतच गेले होते. आणि तिसऱ्या दिवशी इवा रशियाला जाणाऱ्या विमानात बसली होती. खिडकीजवळची तिला सीट मिळाली होती. विमान रनवे कडे हळू हळू चालले होते. आणि जवळजवळ पंचवीस वर्षांनी रशियाला जाणाऱ्या इवाच्या मनात विचारांचं थैमान चालू होतं. 

तिला आठवत होती ती रात्र ज्या दिवशी ती आपल्या लाडक्या सर्जीशी भांडली होती. त्यानंतर नेहमीप्रमाणे तिने पूर्ण रात्र जागून काढली होती. सर्जीशी भांडण झालं की तिचं असंच व्हायचं. सकाळी उठता उठता सर्जीची मनधरणी करण्याचा तिने निर्धार केला होता. थोड्याच वेळात आंद्रेईची आई आली. इतक्या सकाळी तिला पाहून इवाला आश्चर्यच वाटलं. पण तिचं आणि इवाच्या आईचं एका खोलीत अगदी हळू आवाजात बोलणं सुरु झालं तेव्हा तिथं जाणं इवाला योग्य वाटलं नाही. ती जशी आली तशीच काही वेळातच निघून गेली होती. 

एव्हाना विमानाने उड्डाण केलं होतं. आकाश कसं ढगाळलेले होते. 

आंद्रेईची आई निघून जाताच इवा आईपाशी गेली. 
"आई, ही इतक्या सकाळ सकाळी का बरं आली होती?" इवाने विचारलं. "नाही ग, सहजच आली होती, बाकी तू निघणार किती वाजता?" तिची नजर चुकवत विषय बदलायचा आईचा प्रयत्न ती समजून चुकली. 
"आई, खरं सांग काय झालं ते!" आईचे दोन्ही हात घट्ट पकडत तिच्या नजरेत पाहत इवाने विचारलं. 
आईच्या डोळ्यात अश्रू तरळत होते. "मी तिला सर्जीच्या घरी विचारायला सांगितलं होतं, तुझ्यासाठी!"
"काय!" इवा मोठ्याने ओरडली!
"तुम्हांला, हे सुचतं तरी कसं आणि ते सुद्धा मला न  विचारता!" आपली आई असं काही करू शकते ह्याच्यावर विश्वास न बसलेली इवा अजूनही ओरडत होती. 
तिची आई मात्र अगदी पश्चातापदग्ध होऊन तिच्या समोर उभी होती. मिनिट - दोन मिनिट तशीच गेली. इवाच्या डोक्यात अनेक विचार येऊन गेले. शेवटी आपली आई पडली भोळीभाबडी, तिच्या समजुतीनुसार तिने प्रयत्न केला आणि तो सुद्धा आपल्या भल्यासाठी. तिच्यावर चिडण्यात काही  अर्थ नाही हे तिला समजून चुकलं.  
"आणि मग त्यांनी नाही म्हटलं असेल ना!" आता इवाचा खंबीरपणा डगमगू लागला होता. 
"म्हणजे तसं थेट नाही नाही म्हटलं! मुलगा अजून जर्मनीत आहे, त्याला स्थिरस्थावर व्हायला वेळ आहे, असा निरोप त्यांनी दिला आहे!" आईने सारवासारव करण्याचा प्रयत्न केला. 
इवा एव्हाना कोलमडली होती. आईच्या मिठीत घट्ट शिरून आपल्या अश्रूंना मोकळी वाट करून देण्याशिवाय तिच्याकडे मार्ग उरला नव्हता! हा निरोप नक्कीच सर्जीपर्यंत पोहोचला असणार. आणि तरीसुद्धा त्याने काहीच पुढाकार घेतला नाही अशीच समजूत तिनं करून घेतली. 
तिनं  एक निर्धार केला. आईच्या मिठीतून ती बाहेर निघाली. बाथरूममध्ये जाऊन चेहरा धुऊन आली. 
"आई, झालं ते बरंच झालं, एक अनिश्चितता संपली! आयुष्यात दुसरा मार्ग शोधायला मी मोकळी आहे!" चेहऱ्यावर खोटं हसू आणण्याचा तिचा प्रयत्न आई पूर्ण जाणून होती.
विमान अजूनही ढगाळ वातावरणातून आपला मार्ग काढायचा प्रयत्न करीत होतं. अधूनमधून बसणाऱ्या धक्क्यामुळे हलणारे विमान आपल्या मनातील स्पंदनांना साथ देत आहे असाच भास इवाला होत होता. 

  (क्रमशः)